Komisja Sędziowska / Kolegium Sędziów

Przez wiele lat sędziowanie tenisa w Polsce rozumiane było prawie wyłącznie jako organizacyjny nadzór nad zawodami tenisowymi  przede wszystkim ligowymi rozgrywkami drużynowych mistrzostw Polski, krajowymi i międzynarodowymi mistrzostwami indywidualnymi czy spartakiadą młodzieży. Wydawanie uwag do regulaminów oraz obsada meczów ligowych stanowiły główną materię spotkań Komisji Sędziowskiej PZT, a także dorocznych zebrań Kolegium Sędziów, do którego należeli, jako arbitrzy związkowi, w pierwszym rzędzie... trenerzy drużyn ligowych, pilnujący w ten sposób interesów swoich zespołów. Wieloletnim przewodniczącym Kolegium Sędziów (KS) był Stanisław Briesemeister, poza nim członkami kolegium bywali: były prezes PZT Andrzej Majewski, Tadeusz Woldanowski, Gustaw Findeisen i inni. Uprawnienia sędziego związkowego wydawano, pod naciskiem członków kolegium, bez żadnych egzaminów czy formalnej weryfikacji.

W strukturach ETA (European Tennis Association) funkcjonowała Komisja d/s Sędziowskich (Officiating Committee), bez żadnego wpływu na szkolenie i licencjonowanie sędziów w krajach członkowskich, wydająca jedynie pewne zalecenia. Jak dalece pozbawiona była znaczenia, świadczy fakt, że działacz PZT do niej delegowany nie miał świadomości, czym komisja się zajmuje... Brak zainteresowania sprawami sędziowskimi nie stanowił jednak tylko polskiej specyfiki  na mecze Pucharu Davisa jako neutralni sędziowie naczelni bywali wyznaczani zasłużeni działacze z krajów członkowskich ITF, często nie mający nic wspólnego z organizacją nowoczesnych zawodów.

W 1967 r. w Sopocie został zorganizowany pierwszy w Polsce kurs organizacyjno-sędziowski, którego celem było wyszkolenie sędziów znających jednocześnie metody organizowania imprez sportowych (lista zgłoszeń, rozstawienie i losowanie, układanie planu gier itp). 15 uczestnikóprzeszkolono wówczas w zakresie przepisów gry oraz organizacji zawodów. Wydano specjalny skrypt, opracowany przez organizatorów kursu  Janusza Gąssowskiego i Lecha Farona. Z uczestników utworzono pierwsze Kolegium Sędziowskie dla OZT Gdańsk. Zadaniem jego było obsadzenie turniejów sędziami  kierownikami zawodów. Około roku 1970 PZT wydał przepisy gry  w miarę dokładne tłumaczenie reguł gry ITF, dokonane przez Andrzeja Majewskiego.

Temat funkcji sędziego głównego (stołkowego, prowadzącego pojedyncze spotkanie) praktycznie znajdował się poza orbitą zainteresowania kolegium. Również wspomniany skrypt z OZT Gdańsk funkcję tę traktował zupełnie pobieżnie, zawierał ponadto szereg błędnych interpretacji zasad, a także promował niewłaściwe przekonania, np. że „dobry sędzia nie schodzi ze stołka na sprawdzanie śladu piłki” (sic!). Niemniej stanowił jedyną przez długie lata próbę sformalizowania szkolenia na wszystkie funkcje sędziowskie.

Funkcję sędziego stołkowego na meczach ligowych powierzano przypadkowym osobom: juniorom, zawodnikom rezerwowym, a nawet kortowym, a ich głównym zadaniem było... nie przeszkadzać grającym. Na turniejach indywidualnych obowiązywała zasada: przegrywający sędziuje następny mecz na swoim korcie, a więc był to rodzaj kary. Utarło się przekonanie, że sędzią zostaje ktoś, kto nie nadaje się ani na zawodnika, ani trenera. W niektórych ośrodkach (Śląsk, Wybrzeże) działali nieliczni sędziowie, traktujący to zajęcie poważnie, a w każdym razie poświęcający mu nieco więcej uwagi (przede wszystkim Roman Niestrój z Katowic). W czasie meczów międzynarodowych reprezentacji Polski (Puchar Davisa, Puchar Galea) funkcję tę pełnili nieliczni działacze, znający przynajmniej pobieżnie język angielski, natomiast często bez żadnego formalnego przygotowania sędziowskiego i faktycznej znajomości przepisów gry oraz regulaminów rozgrywek. Sędziowie liniowi natomiast, przed takimi meczami, bywali „szkoleni” przez doświadczonych działaczy, przy pomocy zaleceń typu „piłka wątpliwa jest piłką dla naszego”.

Sytuacja taka uległa zmianie na początku lat osiemdziesiątych, przede wszystkim w związku z wprowadzeniem nagród pieniężnych dla związków krajowych uczestniczących w Pucharze Davisa, czyli faktyczną profesjonalizacją rozgrywek. W listopadzie 1984 roku ETA zorganizowała pierwszą konferencję dla sędziów w Belgradzie. Polski Związek Tenisowy delegował na nią trzech sędziów związkowych  Witolda Głuchowskiego i Jacka Lubę z Warszawy oraz Andrzeja Popiela z Sopotu. W założeniu nosząca charakter wyłącznie informacyjny, okazała się szkoleniem, mającym przygotować sędziów do prowadzenia zawodów międzynarodowych w oparciu o regulaminy MIPTC (Międzynarodowej Rady Męskiego Tenisa Zawodowego). Polskim uczestnikom dała przynajmniej świadomość wymagań, jakie odtąd stawiano przed krajowymi związkami uczestniczącymi w międzynarodowych rozgrywkach, a także możliwość... nabycia kilku egzemplarzy regulaminów, o istnieniu których do tej pory w PZT nawet nie wiedziano.

W lutym 1986 roku Witold Głuchowski i Jacek Luba wzięli udział w kolejnej konferencji sędziowskiej ETA, w Londynie, gdzie przedstawiono organizację spraw sędziowskich w Wielkiej Brytanii jako wzór dla krajów członkowskich. Okazało się, że obok Komisji ds. Sędziów i Organizatorów Zawodów, w ramach federacji tenisowej LTA funkcjonowała, luźno z nią stowarzyszona, odrębna organizacja sędziów głównych i liniowych (BTUA  British Tennis Umpires Association), kładąca wielki nacisk na nabór, szkolenie i licencjonowanie sędziów prowadzących spotkania na korcie. Doświadczenia te pomogły we wprowadzeniu, początkowo skromnego, programu szkolenia i egzaminowania arbitrów PZT we wszystkich specjalnościach sędziowskich  nie bez oporu szeregowych członków Kolegium Sędziów. Ponadto w maju 1986 roku Luba, przy wsparciu wiceprezes d/s szkolenia PZT Barbary Kowalskiej, uczestniczył w szkole sędziów MIPTC w Paryżu na kortach Roland Garros. Udział zakończył się sporym sukcesem  uzyskaniem licencji sędziego MIPTC po zdaniu egzaminu z pierwszą lokatą wśród wszystkich uczestników, w tym obecnego sędziego naczelnego Wimbledonu, Gerry’ego Armstronga.

Kolejnym impulsem do nadania sprawom sędziowskim większej wagi stała się zamierzona, głównie z inicjatywy wiceprezes Kowalskiej oraz członka zarządu PZT Andrzeja Glińskiego, organizacja pierwszego w Polsce turnieju zawodowego. Stała się ona możliwa m.in. dzięki „grantowi” z administrowanej przez ITF fundacji wielkoszlemowej, wspomagającej rozwój tenisa. Cykl czterech turniejów „Złota Polska Jesień”, rozgrywany we wrześniu 1987 roku na kortach w Katowicach, Bytomiu, Sopocie i Warszawie, postawił przed wszystkimi organizatorami nieznane wcześniej wymagania. Supervisorem, czyli delegatem ITF, został Jacek Luba, którego rola znacznie wykroczyła poza „nadzorowanie” przebiegu zawodów. Oznaczała np. konieczność podejmowania trudnych decyzji personalnych  odsuwanie sędziowskich weteranów i wyznaczanie do prowadzenia spotkań mało doświadczonych, ale dobrze rokujących, młodych sędziów, często po pospiesznym, lecz intensywnym przeszkoleniu.

W 1991 roku, z inicjatywy Luby, w Warszawie odbyła się szkoła sędziów ITF dla uczestników z kilku krajów naszej części Europy, prowadzona przez wybitnego arbitra brytyjskiego Stephena Winyarda. W jej efekcie pięcioro sędziów polskich – Witold Głuchowski, Marek Plichciński, Dorota Strzałkowska, Joanna Urbaś oraz Anna Wagner  uzyskało uprawnienia sędziego ITF 1. stopnia, z tak zwanym białym emblematem (blachą"). Sam Luba, poza funkcją supervisora dwóch kolejnych cykli satelitarnych, pracował prawie wyłącznie poza Polską. Zaliczył cztery Wimbledony, trzykrotnie Roland Garros, trzy spotkania w Pucharze Davisa w charakterze neutralnego sędziego naczelnego oraz 25 turniejów ATP Tour i Challenger w 12 krajach (w 7 z nich sędziował mecze finałowe). Ze względu na zobowiązania zawodowe zakończył pracę sędziego w 1992 roku, prowadząc finał challengera ATP w Poznaniu.

W jego ślady poszli w czasach III RP młodsze koleżanki i koledzy. Do grona polskich sędziów międzynarodowych, którzy wielokrotnie pracowali podczas wielkoszlemowych turniejów czy pełnili funkcję sędziów naczelnych w challengerach lub na międzypaństwowych meczach Fed Cup i Davis Cup, należą (kolejność alfabetyczna): Marta Mrozińska, Katarzyna Radwan-Cho, Grzegorz Wójcik i Gabriela Załoga.

Kolejni przewodniczący Komisji Sędziowskiej PZT / Kolegium Sędziów PZT (powołane 23.03.1981):

Bronisław Waydowski            od 1957 do 1964

Otton Challier                        od 1965 do 1973

Stanisław Briesemeister        od 1973 do 11.12.1993

Marek Plichciński                   11.12.1993–20.04.1996

Bogusław Jaworski                 20.04.1996–28.02.1998

Anna Wagner                         28.02.1998–07.11.2010

Gabriela Załoga                      07.11.2010–01.12.2012

Janusz Sewastianow               01.12.2012–21.11.2013

Grzegorz Wójcik                     21.11.2013–29.06.2020

Krzysztof Malczyk                   od 29.06.2020 (p.o.)

 

Członkowie Prezydium KS (1957–2021): Kamil Ancygier, Krzysztof Borkowski, Piotr Borkowski, Tadeusz Borkowski, Piotr Chomicki, Zdzisław Filip, Gustaw Findeisen, Adam Gajewski, Witold Głuchowski, Stefan Gostomski, Cezary Grabowski, Grzegorz Grelak, Krzysztof Herbst, Patrycja Horsztyńska, Jerzy Iwańciów, Mieczysław Jeczeń, Marek Kamiński, Tadeusz Kaszyński, Dawid Klawikowski, Tadeusz Korszyński, Lech Kowalski, Katarzyna Krajowska, Bronisław Lewandowski, Iwona Lisiecka, Ariel Lisowski, Jacek Luba, Andrzej Majewski, Krzysztof Mandrak, Patrycja Mierzwińska, Władysław Nartowicz, Roman Niestrój, Włodzimierz Parol, Paweł Pasieczny, B. Pawliński, Tomasz Pazik, W. Pieniążek, Józef Poteralski, Zygmunt Prymiński, Katarzyna Radwan-Cho, Antoni Rudek, Wojciech Sobieraj, Stanisław Sobieszczański, Piotr Stanek, Dorota Strzałkowska, Joanna Urbaś, Kazimierz Wojciechowski, Tadeusz Woldanowski, Magdalena Załoga, A. Zięba.

Sędziowie

Lata 1950–1980: Stefan Barski, Alfons Błeński, Otton Challier, Eugeniusz Czerepaniak, Tadeusz Doliński, Julian Dracz, Lech Faron, Gustaw Findeisen, Adam Gajewski, Witold Głuchowski, Stefan Gostomski, Krzysztof Herbst, Bronisława Jaśkowiak, Mieczysław Jeczeń, Marek Kamiński, Janusz Kapczyński, Tadeusz Korszyński, Lech Kowalski, Andrzej Majewski, Władysław Nartowicz, Władysław Orzeł, Włodzimierz Parol, Adam Piechocki, Zygmunt Prymiński, Antoni Rudek, Jerzy Warecki, Bronisław Waydowski, Kazimierz Wojciechowski, Bogdan Ziętarski

Lata 1981–2000: Ewa Boguszewicz-Załęgowska, Krzysztof Borkowski, Piotr Borkowski, Tadeusz Borkowski, Zdzisław Filip, Leszek Głowacki, Jerzy Iwańciów, Bogusław Jaworski, Bronisław Lewandowski, Jacek Luba, Krzysztof Mandrak, Roman Niestrój, Kazimierz Piber, Marek Plichciński, Józef Poteralski, Milena Sapuła, Janusz Sewastianow, Stanisław Sobieszczański, Marian Supryn, Dorota Strzałkowska, Jerzy Szramowski, Joanna Urbaś, Bohdan Uzar, Anna Wagner, Marian Znamierowski

Lata 2001–2021: Kamil Ancygier, Tomasz Bara, Piotr Chomicki, Piotr Gąsiorek, Jakub Górniak, Daniel Hof, Patrycja Horsztyńska, Rafał Jesionek, Katarzyna Krajowska, Tomasz Krużycki, Anna Kurek, Iwona Lisiecka (Szewc), Ariel Lisowski, Krzysztof Malczyk, Patrycja Mierzwińska, Marta Mrozińska, Paweł Pasieczny, Tomasz Pazik, Małgorzata Plichcińska, Remigiusz Romanowski, Piotr Stanek,  Grzegorz Wójcik, Gabriela Załoga