HPT - Jadwiga Jędrzejowska

Powrót do listy

Jadwiga Jędrzejowska

< Zobacz poprzedni Zobacz następny >

Urodzona 15 października 1912 roku w Krakowie, zmarła 28 lutego 1980 roku w Katowicach.

Bez wątpienia pierwsza rakieta w historii polskiego tenisa w okresie stulecia PZT (1921–2021), zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn. Ba, w okresie przedwojennym najjaśniej świecąca gwiazda nie tylko tenisa, ale też całego naszego sportu. Pochodząca ze społecznych nizin, swojska, pogodna i bezpretensjonalna Jadzia zrobiła oszałamiającą karierę – jak byśmy dziś powiedzieli – celebrytki. Jej przypadek znakomicie pokazuje, że już wówczas sport był jedną z najprostszych dróg awansu społecznego, a cała historia „Latającej Jed” (tak nazywać ją będą Anglosasi), jest z tych opowieści o Kopciuszku czy, jak kto woli, wspinaczce od pucybuta do milionera. A konkretnie: od dziewczynki z ubogiego robotniczego domu, podającej piłki damom na kortach w Krakowie, do niezwyciężonej mistrzyni Polski, cenionej uczestniczki zimowych turniejów na Riwierze, mikstowej partnerki królów, mistrzyni wielu turniejów europejskich, w końcu wielkoszlemowej finalistki w Londynie, Paryżu i Nowym Jorku.

Polski tenis doczekał wtedy chwil, nigdy na razie nie powtórzonych (choć w 2022 roku wydaje się to być bliższe niż kiedykolwiek), gdy kibice dwa razy uznawali, że to panna Jadzia powinna wygrać plebiscyt „Przeglądu Sportowego” na najlepszego sportowca kraju. Działacze tenisowi przyznawali jej tytuł mistrzyni Polski… bez gry (1938), a władze nie miały wątpliwości, by dać jej Państwową Nagrodę Sportową za 1937 rok. Otrzymała również Honorową Odznakę PZL-T z numerem jeden (w latach 1936–1988 wręczono je zaledwie 42 osobom).

Mecze Jędrzejowskiej z takimi współczesnymi jej mistrzyniami, jak Niemka Hilda Krahwinkel-Sperling, Francuzka Simonne Mathieu, Chilijka Anita Lizana, Amerykanki Helen Jacobs i Alice Marble czy Brytyjki Margaret Scriven i Kay Stammers rozpalały wyobraźnię i tworzyły legendę tak samo jak jej osobowość i życie poza kortem. Panny, która mimo pewnej nieśmiałości odnajduje się na balu w „Adrii”, brydżu z kolegami-tenisistami na kortach Legii, wywiadach dla amerykańskiej prasy i odmawia gry zawodowej w „Cyrku Tildena”, choć kusił ją sam Fred Perry, mówiąc o 25 tys. dolarów na początek plus dziesięć procent wpływów z biletów... A trzeba pamiętać, że osiemdziesiąt lat temu dolar miał przecież co najmniej kilka razy większą siłę nabywczą.

Sport był wówczas w dziewięćdziesięciu dziewięciu procentach amatorski, ale uprawiany na najwyższym poziomie nie pozostawiał oczywiście wiele czasu na pracę. W tenisie radzono sobie z tym poprzez zwrot – nieraz abstrakcyjnie zawyżanych – kosztów podróży na turnieje, albo zatrudniając zawodników na mniej lub bardziej fikcyjnych „etatach”. Jędrzejowska dostała taką znakomicie płatną posadę w polskim przedstawicielstwie Dunlopa, gdzie jedynie od czasu do czasu, i tylko zimą, musiała się pojawić i ewentualnie coś zrobić. A tak – trenowała i grała ku chwale ojczyzny oraz warszawskiej Legii. Ściągnął ją bowiem do stolicy z Krakowa (a z Poznania – naszego najlepszego gracza-mężczyznę Ignacego Tłoczyńskiego) Aleksander Olchowicz. „Radca”, jak powszechnie go tytułowano, był szarą eminencją PZL-T i prekursorem menedżerki w sporcie. Za jego sprawą korty przy Myśliwieckiej stały się nie tylko „stajnią” najlepszych graczy, ale i mekką naszego tenisa, do której na towarzyskie mecze ciągnęły zagraniczne gwiazdy. Na czym klub świetnie zarabiał, bo trybuny pękały w szwach, a bilety nie były tanie.

Kończąc celebryckie wątki w karierze „Jadzi”, dodajmy, że jest bodaj jedyną polską sportsmenką, na kanwie kariery której nakręcono film fabularny. Główna bohaterka komedii romantycznej (czy jak wtedy mówiono: komedii pomyłek), pt. oczywiście „Jadzia”, zrealizowanej w 1936 roku w reżyserii Mieczysława Krawicza, na nazwisko miała wprawdzie Jędruszewska, ale była gwiazdą tenisa i wszyscy doskonale wiedzieli o kogo chodzi... W roli tytułowej wystąpiła Jadwiga Smosarska, największa gwiazda ówczesnego polskiego kina, której partnerował najprzystojniejszy z ekranowych amantów, Aleksander Żabczyński.

Niewysoka, ale mocno zbudowana, w okresie przedwojennym wręcz z wyraźną – jak na dzisiejsze standardy – nadwagą. Po wojennych przejściach już do końca kariery szczupła, niemal drobna... Ale cały czas dysponująca bitym po męsku forhendowym drajwem, z którym nie mogło sobie poradzić kilka pokoleń krajowych rywalek, a problemy miewali i sparingpartnerzy czy przeciwnicy w mikście. Do tego niezbyt silny, za to super precyzyjny serwis, po którym piłka bardzo nisko się odbijała. Sprawna, szybka, zwinna, ale fachowcy zawsze podkreślali, że mogłaby mogłaby poprawić kondycję czy jak byśmy teraz powiedzieli: wydolność i wytrzymałość. Uzyskaniu lepszych parametrów w tym zakresie z całą pewnością nie pomagało to, że najpierw miała słabość do ciastek, a później lubiła – w co naprawdę dziś trudno uwierzyć! – zapalić sobie papieroska nawet tuż przed ważnym meczem. Czy napić się z koleżankami kawki, ale to już jakoś w wyczynowym sporcie ujdzie... Rozpływając się nad jej grą w najlepszym okresie (1937–1939) niektórzy eksperci zwracali też uwagę, że jest jeszcze zbyt spontaniczna na korcie, nie przywiązuje odpowiedniej wagi do taktyki, za bardzo wierzy w moc swojego forhendu i magię dropszotów.

Była fenomenem sportowej długowieczności. W okresie bezprecedensowej, ani przez nikogo w polskim tenisie nie powtórzonej, trwającej ponad czterdzieści lat zawodniczej kariery zdobyła sześćdziesiąt dwa tytuły mistrzyni Polski: 23 w singlu, 14 w deblu i 25 w mikście. Jej pierwszy i ostatni triumf w turnieju o mistrzostwo kraju na kortach otwartych w grze podwójnej dzieli trzydzieści dziewięć sezonów (1927–1966). Do tego dwadzieścia sześć tytułów międzynarodowej mistrzyni Polski, nie mniej w jej epoce prestiżowych niż te narodowe: 9 w grze pojedynczej, 7 w podwójnej i 10 w mieszanej. A także wszystkie możliwe przez nią do wygrania halowe mistrzostwa Polski (pięć), bo zwyciężała w tych turniejach zawsze, gdy stawała na starcie… Przez dwadzieścia cztery lata (8 przed wojną i 16 po) była liderką list klasyfikacyjnych PZT na koniec sezonu. Jak wspominał jej przedwojenny kolega klubowy z warszawskiej Legii (był wtedy obiecującym juniorem, z którym czasem grała sparingi), a po wojnie najlepszy polski dziennikarz sportowy w historii red. Bohdan Tomaszewski: „Pod koniec kariery oczywiście nie grała już tak dobrze jak wcześniej, ale pełniła funkcję kata całej następnej generacji krajowych tenisistek. Była nie do przeskoczenia i miała filozofię: gram dopóty, dopóki ktoś mnie nie zdetronizuje. Więc dopóki mogła, lała te młodsze”. No i ostatni tytuł singlowej mistrzyni Polski zdobyła w wieku 49 lat, mikstowy – 52, a deblowy – 54.

Dokładnej, a nawet w miarę przybliżonej, liczby jej tryumfów na arenie międzynarodowej podać dziś nie sposób, choć z całą pewnością odniosła ich kilkadziesiąt. Przede wszystkim dlatego, że w jej epoce w tenisie nie było oficjalnych rankingów czy statystyk. Ba, w wielu przypadkach nie zachowały się nawet szczątkowe wyniki – nie mówiąc o pełnych drabinkach – turniejów, w których grała. Często też w dostępnych archiwaliach te rezultaty się różnią, a nie ma już nikogo, kto oglądał jej starty na żywo. Jakimś źródłem może być, napisana po latach przez red. Kazimierza Gryżewskiego jako wymienionego na okładce ghost writera, autobiografia „Urodziłam się na korcie”. Jednak i w tej, skądinąd jednej z najlepszych polskich książek sportowych, zdarzają się błędy i niekonsekwencje. Skupmy się zatem na tym, co pewne…

W 1937 roku Jadwiga Jędrzejowska została wicemistrzynią Wimbledonu, po finale z Brytyjką Dorothy Round (2:6, 6:2, 5:7), i US National (obecne US Open) na Forest Hills, gdzie będąc faworytką niespodziewanie uległa w decydującym meczu Chilijce Anicie Lizanie (2:6, 4:6). Wcześniej w tamtym sezonie zagrała w półfinale Roland Garros. Dwa lata później doszła do finału singla i w Paryżu, przegrała z Francuzką Simonne Mathieu (3:6, 6:8), ale w parze z nią wygrała debla, zostając pierwszym w historii polskim zwycięzcą (licząc kobiety i mężczyzn) wielkoszlemowego turnieju. Czterokrotnie była mistrzynią Londynu, seryjnie wygrywała turnieje w Anglii na trawie i na Riwierze na mączce. W sporządzanych wówczas uznaniowych rankingach była w latach 1936–1939 klasyfikowana przez poszczególnych fachowców w pierwszej światowej dziesiątce, nie wyżej jednak niż na piątym miejscu. Wydawało się, że jej możliwości są większe i że lada rok znajdzie się w czołowej trójce, a potem, kto wie, zostanie nawet liderką kobiecego tenisa... Wybuch wojny sprawił jednak, że owo piąte miejsce i wimbledoński finał ’37 okazały się jej największymi osiągnięciami.

W tamtym legendarnym meczu prowadziła z Round w decydującym secie 4:2, ale przegrała 5:7 i tak sama – piórem red. Gryżewskiego we wspomnianej autobiografii – opisuje, jak to komentowano: „Alicja Marble, którą pokonałam w półfinale, była podniecona i zdenerwowana: – Ach, Dżadża, jak śmiałaś zmarnować tak wspaniałą szansę! Mogłaś i powinnaś wygrać, bo jesteś teraz najlepsza na świecie. Dlaczego masz takie słabe nerwy i ten jakiś niezrozumiały kompleks niższości? Przestraszyłaś się, że możesz wygrać. Zaczęłaś grać ostrożnie i to cię zgubiło. […] Podszedł do mnie również sam wielki «Big Bill» – Tilden, który znajdował się w Wimbledonie w charakterze dziennikarza i zapytał prosto z mostu: – Dlaczego tak strasznie bałaś się wygrać?! Gdy prowadziłaś w ostatnim secie, zaczęłaś robić wszystko, aby przegrać”.

A w londyńskich gazetach pisano: „Był to najlepszy i najdramatyczniejszy wimbledoński finał gry kobiet, o poziomie wyjątkowo wyrównanym. Round dysponowała wspaniałym bekhendem, a Jędrzejowska równie niebezpiecznym forhendem. Przy siatce Polka była nawet lepsza. W drugim secie tempo przez nią narzucone było fenomenalne, wtedy dominowała nad grą. Decydująca rolę w zwycięstwie Angielki odegrała jej większa regularność i odwaga w krytycznym momencie trzeciego seta”.

Druga wojna światowa zabrała Jędrzejowskiej potencjalnie najlepszy dla sportowca okres: w 1939 roku miała 27 lat, w 1945 – już 33. Jakoś ją przeżyła, ale oczywiście o grze w tenisa nie mogło być mowy. Chociaż… Pewnego dnia dostała wezwanie na gestapo. „Szkoda takiego talentu jak pani. Jeśli pani zechce, może grywać w turniejach na terenie III Rzeszy. Będzie okazja spotkać się ze swoimi dawnymi przeciwniczkami i może pani kontynuować karierę” – zaproponowano jej podczas kurtuazyjnej rozmowy w tym budzącym wśród Polaków grozę urzędzie. „Jadzia” zaprzeczyłaby jednak całej sobie, gdyby przyjęła tę ofertę. Podobnie jak zaproszenie króla Gustava V, z którym przed wojną grywała towarzysko miksta. Monarcha chciał ją nakłonić na wyjazd do swej neutralnej Szwecji. Zaproszenie miało charter oficjalny, jego odpis otrzymały także władze niemieckie. „Moje miejsce jest w kraju” – odpowiedziała nasza tenisistka.

Po wojnie wygrała jeszcze na Wimbledonie 1946 turniej pocieszenia, czyli obecnie już zapomnianą, a wtedy jeszcze bardzo popularną i prestiżową rywalizację dla tych, którzy odpadali w I lub II rundzie podstawowych rozgrywek. Doszła po raz siódmy w karierze (to jej kolejny, do dziś daleki od choćby wyrównania, rekord Polski) do wielkoszlemowego finału – miksta na Roland Garros 1947, w parze z Rumunem Constantinem Caralulisem. W Międzynarodowych Mistrzostwach Francji po raz ostatni startowała w 1959 roku, a na US Open zaproszono ją – do gry na korcie, a nie do loży honorowej – jeszcze trzy lata później, z okazji ćwierćwiecza jej finału ‘37.

W Polsce po wyzwoleniu przez jakiś czas mieszkała w Bydgoszczy, po czym w 1948 roku przeniosła się do Katowic. To dlatego, że wyszła za mąż za Alfreda Galerta, wytwórcę butów, działacza klubu Pogoń (później Stal, a jeszcze później Baildon) i PZT. Szybko owdowiała, ale pozostała na Śląsku. Jej najbliższym przyjacielem stał się wtedy były znany tamtejszy zawodnik, a później trener Eryk Ślusarz. Ona sama też była trenerem, i to I klasy, z biegiem lat jednak coraz rzadziej szkoliła potencjalne następczynie. Tuż przed emeryturą pracowała w swoim klubie już tylko jako sekretarka, w zimą często niedogrzanym biurze… Podupadła na zdrowiu i przedwcześnie zmarła na raka krtani. Pochowano ją w rodzinnym Krakowie.

Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi i Medalem 100-lecia Sportu Polskiego. Wyróżniona tytułami Mistrzyni i Zasłużonej Mistrzyni Sportu.

Kluby: przed wojną – AZS Kraków, Legia Warszawa; po wojnie – Gwardia Bydgoszcz, Baildon Katowice.

Roland Garros – singiel: finał (1939), półfinał (1937), 4 razy 1/8 finału – III r. (1934, 1936, 1946 i 1947), 1/16 (1931); debel: tytuł (z Simonne Mathieu FRA 1939), finał (z Susan Noel GBR 1936); mikst: finał (z Christianem Caralulisem ROU 1947).

Wimbledon – singiel: finał (1937), półfinał (1936), 3 razy ćwierćfinał (1935, 1938 i 1939), 1/8 finału – III r. (1934), 2 razy 1/16 (1932 i 1933), 1/32 (1947).

US National – singiel: finał (1937), ćwierćfinał (1938); debel: finał (z Simonne Mathieu FRA 1938).

Klasyfikacja PZT: 2. (1928), 1. (1929–1937), 1. (1945–1959), 1. (1961).

Tytuły mistrzyni Polski (bez MMP): 62 (najwięcej w historii wśród kobiet i mężczyzn).

Narodowe MP – singiel: 23 razy zwyciężczyni (1929–1936, 1939, 1945, 1946, 1948–1955, 1957–1959, 1961); debel: 14 razy zwyciężczyni (ze Stanisławą Groblewską 1927 i 1928, Wandą Dubieńską 1931 i 1933, Zofią Jędrzejowską 1939, Irminą Popławską 1952 i 1955, Ewą Fogelman 1957, Krystyną Żmijanką 1958, 1959 i 1961, Żmijanką-Makowską 1964 i 1965 oraz Danutą Wieczorek 1966); mikst: 25 razy zwyciężczyni (ze Stanisławem Czetwertyńskim 1928, Jerzym Stolarowem 1929, Przemysławem Warmińskim 1930, Ignacym Tłoczyńskim 1933 i 1935, Józefem Hebdą 1936, 1945, 1946 i 1948, Adamem Baworowskim 1939, Władysławem Skoneckim 1949 i 1950, Walentym Bratkiem 1951 i 1952, Józefem Piątkiem 1953–1955, Andrzejem Licisem 1956 i 1959, Wiesławem Gąsiorkiem 1958, 1962, 1963 i 1965, Józefem Orlikowskim 1961 i Wiesławem Biełanowiczem 1964).

Halowe MP – singiel: 5 razy zwyciężczyni (1953–1957); debel kobiet po raz pierwszy rozegrano w HMP dopiero w 1979 r., a miksta – nigdy.

Międzynarodowe MP – singiel: 9 razy zwyciężczyni (1931–1933, 1935, 1936, 1939, 1947–1949); debel: 7 razy zwyciężczyni (z Gertrudą Volkmer-Jacobsen POL 1932 i 1936, Dubieńską 1933, Adelą Bemówną POL 1939, Verą Pużejovą-Sukovą CSRS 1958, Elizabeth Starkie GBR 1961 i Żmijanką-Makowską POL 1964); mikst: 10 razy zwyciężczyni (z I. Tłoczyńskim 1931–1933, 1935 i 1939, Hebdą 1936 i 1947, Wł. Skoneckim 1948 i 1949 oraz Jean-Claudem Barclayem FRA 1964).